Đền Thắm thuộc tổ 6, thị trấn Chợ Mới, huyện Chợ Mới, cách trung tâm thị trấn 600m về hướng Tây Bắc. Đền có địa thế sơn thủy hữu tình, lựng tựa vào chân núi Quần Thung, nhìn ra ngã ba sông Cầu thơ mộng (xưa gọi là sông Tràng Cổ). Đền thờ một vị tướng có tên là Thắm – Người có công đánh giặc Cờ Đen vào nửa cuối thế kỷ 19. Khu di tích lịch sử – văn hóa – danh lam thắng cảnh có bề dày lịch sử này được phật tử, nhân dân và du khách thập phương ngưỡng mộ.
 |
| Đền Thắm tại thị trấn Chợ Mới, huyện Chợ Mới |
Chuyện kể rằng, xưa kia có hai cha con cô Thắm làm nghề chài lưới trên sông. Cô Thắm xinh đẹp có tiếng lại nết na, thùy mị, trai khắp mường trên, mường dưới đều mơ được kết tóc xe duyên cùng nàng. Đang thì con gái, nàng bị tay Chúa mường bắt về làm vợ. Nàng sống trong cảnh vòng son mà không chút hạnh phúc. Tủi nhục thay, khi lũ giặc Cờ đen kéo sang cướp nước, Chúa mường không những không chống giặc mà còn làm tay sai cho chúng. Nàng đã tìm mọi cách thoát khỏi nhà tên Chúa mường, tập hợp dân nghèo đứng lên đánh giặc theo đội quân do tướng Lưu Vĩnh Phúc chỉ huy. Tên Chúa mường uất hận, muốn lập công nên đã đem quân đến đánh đội quân cô Thắm. Đội quân anh dũng đánh trả. Tại khúc sông Tràng Cổ, vị nữ tướng đã có một trận chiến đấu anh hùng với đội quân Cờ đen. Máu chảy thành sông mà quân sỹ ta không hề nao núng. Tại đây, nữ tướng đã trúng phải mũi tên tẩm thuốc độc mà anh dũng hy sinh. Quân sỹ của cô đã quyết chiến rửa thù. Giặc khiếp sợ tháo chạy, tên Chúa mường bị bắt sống và bị xử tử tế vị chủ tướng. Để tưởng nhớ đến vị nữ tướng can trường, người dân đã lập đền thờ cô Thắm ngay tại khúc sông Tràng Cổ này.
Hàng năm du khách thập phương về đây bái lễ rất đông, nhất là vào dịp tháng giêng, tháng hai. Những ngày mùng 2/2 âm lịch để khai xuân, cầu phúc, cầu mùa; ngày mùng 2/4 làm lễ vào hè, giải hạn; ngày 10/7 và ngày 01/12 làm lễ cầu an.
Trải qua thời gian, Đền Thắm là căn cứ quân sự trong nhiều giai đoạn lịch sử, khi là trạm gác tiền tiêu của các cơ sở quân sự, khi dùng làm Văn phòng Ủy ban kháng chiến. Chứng kiến nhiều bước thăng trầm của lịch sử, Đền Thắm luôn là điểm tựa vững chắc cho quân và dân ta trong các cuộc khởi nghĩa. Đến nay, kiến trúc của Đến đã được trùng tu nhưng vẫn giữ vẻ nguyên sơ. Đền có sự uy nghi nhưng không quá đồ sộ. Quần thể đền gồm: Đền Mẫu, đền Cô (thờ Cô Thắm) và khu thờ Phật.
Ngày 09/7/2012, UBND tỉnh Bắc Kạn đã công nhận và xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh đối với Đền Thắm. Đây sẽ là điều kiện để Đền Thắm được quy hoạch, tu bổ và tôn tạo trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách./.
